Een groene paus
Op mijn vraag naar goed leesvoer over ecotheologie kreeg ik een aantal goede tips. Eén van die tips was de encycliek ‘Laudato Si’ van de huidige paus. Ik vind het een prachtige document waar de leider van de grootste kerk op deze planeet zich stevig uitspreekt voor een radicale, ecologische bekering. En toch maakt hij er beslist geen geitenwollensokkenverhaal van.
Paus Franciscus schrijft met een heldere, scherpe maar ook warme toon. Na het lezen van de encycliek voelde ik me niet depressief zoals bij de meeste boeken, films en artikelen over dit onderwerp, maar wilde ik vanuit een diepe liefde dingen anders gaan doen. Knap als je zo kunt schrijven.
Onomwonden noemt de paus onze relatie met de aarde ‘zondig’. De vervuiling die rijke industrielanden veroorzaken heeft zijn weerslag op (vaak arme) mensen elders in de wereld. Er is geen sprake meer van dat de mens de aarde gebruikt om zelf genoeg te hebben om te kunnen leven. In plaats daarvan is de mens begonnen om de aarde te exploiteren vanwege persoonlijk gewin. Dat wat de aarde biedt wordt dan ineens te koop aangeboden en dankzij de marktwerking kunnen zaken die de aarde ons om niet geeft tegen astronomische prijzen worden verhandeld. Er is geen sprake meer van genoeg, maar er is sprake van bezit van een kleine groep die een grote groep weet uit te buiten.
De enorme economische belangen die het ritme van de mensheid zijn gaan dicteren maken het moeilijk, zo niet onmogelijk dat alle aardbewoners akkoord gaan met een radicale hervorming van ons leven. Economische belangen prevaleren boven het algemeen welzijn. Door het opraken van sommige hulpbronnen ontstaan scenario’s voor nieuwe oorlogen die op hun beurt weer veel schade aan het milieu toebrengen.
Volgens Franciscus laten de scheppingsverhalen uit het boek Genesis zien dat het menselijk bestaan gebaseerd is op de relatie met God, die met de naaste en die met de aarde. Indien hier een breuk optreedt is er sprake van zonde. De hele schepping heeft volgens de paus te maken met Gods plan van liefde. Het is dus onmogelijk om te gaan voor je eigen heil terwijl je de wereld en je naaste veronachtzaamt. God dienen is dus de wereld en de naaste dienen. God is niet los verkrijgbaar van zijn universum.
Franciscus noemt bisschoppen uit Nieuw Zeeland die zich afvroegen wat het gebod “gij zult niet doden” betekent als 20% van de mensheid in een dergelijke mate hulpbronnen verbruikt, dat zij de arme volken en de toekomstige generaties ontnemen wat zij nodig hebben om te overleven. Daar werd ik wel even stil van. Is lokaal dan het toverwoord voor onze generatie? Lokale gemeenschappen, lokale ontspanning en vakanties, lokaal voedsel etc.?
In de prachtige documentaire “Demain” wordt een Engels dorp gevolgd wat een eigen munteenheid heeft bedacht die parallel draait met de Engelse pond. Op die manier wordt lokaal kopen en investeren bevordert en dat zorgt voor werkgelegenheid én de onafhankelijkheid van een geglobaliseerde markt. Een schitterend idee wat heel wat voeten in de aarde heeft om te organiseren.
De paus pleit voor een integrale ecologie van milieu, economie en maatschappij. Te lang zijn deze entiteiten los van elkaar gezien, het probleem is echter dat de ene entiteit invloed heeft op de andere. Tijd dus voor een meer integrale aanpak waar het moderne antropocentrisme (de centrale plaats van de mens) een kleinere plaats krijgt. Dit is alleen te bereiken als de mensheid een dialoog aangaat op internationaal niveau waar niet langer louter de economische motieven de boventoon voeren.
Dat klinkt best groot, maar als kerken nou eens beginnen om hun verantwoordelijkheid te nemen, hun zonden te belijden en mee te bouwen aan een alternatieve economie, dan wordt er al een forse stap gezet. Maar dat zal betekenen dat er iets moet veranderen aan de theologie. Ook deze is vaak behoorlijk antropocentrisch. Franciscus waagt een poging tot verandering als hij schrijft:
“De christelijke spiritualiteit kan een goede bijdrage leveren om de mensheid te vernieuwen. Het beleven van de roeping, behoeders te zijn van Gods werk is een wezenlijk onderdeel van een deugdzaam bestaan: het is niet optioneel en ook geen secundair aspect van de christelijke ervaring.
De christelijke spiritualiteit stelt een andere wijze voor om kwaliteit van leven te verstaan en moedigt een stijl van contemplatief leven aan, die in staat is vreugde te kennen zonder door consumptie geobsedeerd te zijn. “Minder is meer.” Een groei in soberheid en een vermogen om met weinig te genieten is waar het om draait”.
Je hoort de echo van die andere Franciscus in de woorden van de paus. Het document helpt me om vanuit een meer positieve insteek naar deze ingewikkelde materie te kijken.
Zijn er kerken of christelijke groepen die al langer bezig zijn met ecotheologie? Ik wil graag leren.
Reacties uitgeschakeld voor Een groene paus