Foto: Eeke Anne
De kerk op straat
Ik sta op de stoep bij een bezetting van twee wegen in het centrum van Den Haag. Een van de aanwezige agenten (wiens naam ik helaas altijd vergeet) herkent me en zegt vriendelijk: “Ha Jan, is de kerk er ook weer bij?”. We kletsen wat en de politie helpt ons om de blokkade veilig te maken, want automobilisten die boos zijn drukken gewoon door met het gevaar dat er iemand gewond raakt. Na diverse Non Violent Direct Action (NVDA) betogingen weet ik dat de politie in principe onze vriend is.
Vier mensen uit onze groep (4 vrouwen!) zijn arresteerbaar en zijn aan elkaar vastgeketend. Het doel van een disruptieve actie is om te ontregelen en daardoor een belangrijke zaak sterk onder de aandacht te brengen. Sterker dan met woorden of petities. En dat is in het geval van de klimaatcrisis hard nodig. Christian Climate Action en Extinction Rebellion bestaan voor een heel groot deel uit jonge mensen die zich zorgen maken en de overheid oproepen om haar burgers te beschermen.
Kerkdienst
De woordvoerder van de politie wil weten wat de aanwezige predikanten van plan zijn en legt ons het dilemma voor. We overtreden artikel 5 van de verkeerswet en na een aantal waarschuwingen om de blokkade op te heffen zal de politie overgaan tot aanhouding. De vraag is waar we de kerkelijke viering gaan houden? Middenin de blokkade? Prima, maar dan gaat de dienst onderbroken worden en de woordvoerder begrijpt dat dit niet wenselijk is. We besluiten om direct naast de blokkade te starten met de dienst zodat we contact kunnen blijven houden met onze vier vastgeketende demonstranten, waarvan eentje ook predikant is.
De dienst is voorbereid door de aanwezige predikanten en heeft een sterk liturgisch karakter. We bidden voor de dienst en richten ons op God. Niet zo makkelijk in een overvolle straat met zo’n tien politiebusjes en zo’n dertig agenten. We worden aangesproken door mensen die denken dat we links, werkschuw tuig zijn met een uitkering (echt?) en door mensen die ons bemoedigen en zelfs aansluiten bij de viering op straat.
Contrast
Zo goed en zo kwaad het gaat temidden van het tumult richten we ons op God en starten we met het aanvangswoord, votum en groet en heffen we psalm 24 aan: “De aarde en haar volheid zijn des Heren Koninklijk domein, de wereld en die daarin wonen”. De tekst raakt me dieper dan als deze zou klinken in een veilige kerk. Juist hier is dit een stevige belijdenis. Zelfs al gaan we over tot een disruptieve vorm van NVDA omdat we de tijd van praten wel zo’n beetje voorbij zijn. Alle petities, artikelen, speeches, moties en wetsvoorstellen hebben nauwelijks iets bereikt en ondertussen sterven er jaarlijks 400.000 mensen aan de directe en indirecte gevolgen van klimaatverandering.
Mijn collega Axel in zijn mooie albe met stola verzorgt het avondmaal. Als hij met breekbare stem het tafelgebed begint te zingen gebeurt er iets in mij. Ik ervaar de dwaasheid van het Koninkrijk middenin de rumoerige wereld. Hier moeten deze woorden klinken! Onze houding is niet gericht op onszelf en zelfs niet op de actie, maar ons hart verheft zich tot God die leven geeft. Dezelfde God waarover we in psalm 104 lezen dat hij de kosmos gemaakt heeft om in te wonen. Mensen én dieren. In psalm 104 staat God centraal, de spelende God en niet de mens en haar honger naar consumptie.
Er sluiten zich mensen aan tijdens het avondmaal waarvan ik later begrijp dat het christelijke Amerikaanse studenten zijn die op weg waren naar de grote blokkade van Extinction Rebellion maar stomverbaasd op ons initiatief afliepen en besloten te blijven. Ondertussen horen we het pijnlijke gegil van een van onze mensen in de blokkade. Een van de agenten was vergeten haar hand te beschermen terwijl hij het beton stuk hamerde. Vervelend voor beiden en onnodig. Het maakt het moeilijk om ons op de liturgie te concentreren. Nog voor het einde van de viering is de blokkade verwijdert en zijn onze collega demonstranten afgevoerd.
Heeft het nut?
Heeft zo’n blokkade nut? Dat is een goede vraag. Maar eerst is het goed om te beseffen dat veel profeten opdrachten van God kregen die meer op een toneelstuk leken. Denk aan Jesaja en Ezechiël die symbolisch uitdrukten wat God wilde vertellen aan de mensen. Uiteindelijk ging het volk toch in ballingschap omdat ze de profeten negeerden. Dus nut als in direct effect? Nee, misschien niet altijd. En toch zijn dit soort acties opnieuw een schakeltje in het geheel van protest en zorg voor de schepping.
NVDA is een vorm van verzet waarvan je niet weet of dat het uiteindelijk resultaat zal opleveren. Maar vaak is dat wel zo. Denk aan Gandhi, Martin Luther King jr, Rosa Parks en Dorothy Day. Zonder hun acties was er niets veranderd. Dat geeft hoop. Martin Luther King jr. beschreef zes basisprincipes van NVDA, dat hij definieert als de moedige confrontatie van het kwaad door de kracht van de liefde:
1. Men kan het kwaad weerstaan zonder geweld te gebruiken.
2. Geweldloosheid beoogt de “vriendschap en het begrip” van de tegenstander te winnen, niet om hem te vernederen.
3. Het kwaad zelf, niet de mensen die slechte daden begaan, moet worden bestreden.
4. Wie zich inzet voor geweldloosheid, moet bereid zijn te lijden zonder vergelding, omdat lijden zelf verlossend kan zijn.
5. Geweldloos verzet vermijdt zowel “uitwendig fysiek geweld” als “innerlijk geweld van de geest”.
6. De geweldloze verzetstrijder moet een “diep geloof in de toekomst” hebben, dat voortkomt uit de overtuiging dat “God aan de kant van de gerechtigheid staat”.
Waardevolle maar erg moeilijke principes omdat in ieder van ons een ongecontroleerde woede kan ontsteken. Vandaar dat christenen die NVDA praktiseren dat ook beter kunnen doen vanuit een houding van contemplatie en gebed. De omstandigheden mogen de innerlijke rust niet teveel verstoren, de focus moet omhoog of naar binnen waar Gods Geest woont. Een mooie, maar moeilijke oefening.
De bijbel
Trouwens ook in de Bijbel kom je vormen van NVDA tegen. De Joodse cultuur waarin Jezus werd geboren was bekend met NVDA. In Exodus lezen we hoe Joodse vroedvrouwen samenspanden om het bevel van de Egyptenaren te omzeilen om mannelijke baby’s te doden (Ex. 1:15-21). In Jezus eigen tijd geeft Josephus in zijn ‘Geschiedenis van het Joodse Volk’ voorbeelden van hoe de inwoners van Jeruzalem de Romeinen met succes ervan weerhielden heiligschennende beelden in de stad op te richten door wat wij nu “sit-ins” zouden noemen, door te zeggen dat zij liever zouden sterven dan de bezoedeling te moeten verdragen.
Over NVDA, Christian Climate Action en de soms kwaadaardige reacties hierop van medegelovige is nog veel meer te zeggen. Daar zal ik in een volgend blog aandacht aan besteden.
Reacties uitgeschakeld voor De kerk op straat